… به یُمنِ ورود امام عسکری (ع) گرگان را چراغانی و آذین بندی کنید!
سوّم ماه ربیع الثانی از راه وفا
پور هادی آمده در شهر ما از سامرا
شهر گرگان شد مزیّن با قدوم عسکری(ع)
زین سبب، دارد به هر شهر و دیاری برتری
نور تابـان حسن، در بیت جعفر جلوه کرد
چشم‌ها را تا ابد از جلوۀ خود خیره کرد
سوم ربیع الثانی، سالروز ورود پر افتخار امام یازدهم حضرت امام حسن عسکری (ع) به شهر گرگان است.
درباره قدمگاه امام حسن عسکری علیه السّلام گرگان
موقعیّت این قدمگاه شریف، در کانونی‌ترین بافت میراث فرهنگی شهر (که مهم‌ترین بافت قدیمی شهری در کشور می‌باشد) و در یکی از قدیمی‌ترین محلّات شهر گرگان به نام «محلّه سبز مشهد» و در مجاورت مصلّای بزرگ نماز جمعه واقع شده است.
محله سبزه مشهد گرگان، یکی از مناطق اصلی بافت قدیم گرگان است که هنوز برجسته‌ترین بناها و ساختمان‌های عصر قاجار در این محله و گذرهای آن به چشم می خورد. خانه های ثبتی محلّه، مربوط به اواخر دوران قاجار است.
پیرامون این قدمگاه مقدس، امامزادگان دیگری هم دفن هستند، من جمله: از نوادگان امام موسی بن جعفر علیه السّلام شامل ۷ تن از امامزادگان، که به نام «مراد بخش» معروف است. امامزادگان مراد بخش، از قدیم الأیّام محل توجّه و توسّل مردم گرگان و اطراف آن بوده است. مردم گرگان، بخصوص قدیمی‌ترهای محلّه‌ی سبز مشهد و محلّه‌های اطراف، خاطرات بسیار جالبی از توسّلات، کرامات و روا شدنِ حاجات خویش، به وسیله امامزادگان مراد بخش و این قدمگاه مقدس دارند، که سینه به سینه منتقل شده و می‌شود ولی متأسفانه تا کنون، هیچ اقدامی برای ثبت مکتوب و مستند این وقایع صورت نپذیرفته است.
قدمگاه موجود، که اکنون با عنوان «مسجد و قدمگاه امام حسن عسکری علیه السّلام» معروف است، ابتدا منزل مسکونی یکی از شیعیان مورد اعتماد مردم جرجان بوده به نام «جعفربن شریف جرجانی»، که هماهنگ با «شبکه‌ی وکالت» امام عسکری علیه السلام، به امور شرعی و مالی مردم جرجان می‌پرداخته است. بعد از فوت «جعفربن شریف جرجانی» او را در منزل مسکونی‌اش، که همین قدمگاه است دفن می‌کنند و بنا به وصیتش، آن را مسجد قرار می‌دهند، که تا کنون باقی مانده است.
در گذشته‌ی نه چندان دور (قبل از دهه‌ی شصت)، در مجاورت این قدمگاه مقدس، محوطه و باغ بزرگی وجود داشت که با دیوارهایی محصور بود و با داشتن بناهای کهنه و فرسوده، مصلّای قدیمی و محلّ برگزاری نماز بود، هم‌چنین، قبرهای زیادی در آن وجود داشت و علما و سادات و مشاهیر بزرگی از شهر گرگان و منطقه در آن مدفون بودند. بعد از انقلاب اسلامی، با بازسازی و احداث مصلای نماز جمعه فعلی، اثری از بافت فرسوده قبلی این مکان باقی نماند.
مسجد و قدمگاه مقدس امام حسن عسکری علیه السّلام، که چون نگینی درخشان در شهر تاریخی گرگان می‌درخشد، همه ساله، به مناسبت سوم ربیع الثانی سال ۲۵۵ هجری قمری، سالروز تشریف فرمایی امام عسکری علیه السلام به گرگان، گلباران می‌گردد و یاد قدوم مبارک و نورانی امام و پیشوای محبوب شیعیان و پدر بزرگوار امام زمان عج گرامی داشته می‌شود.
حالا چرا امام حسن عسکری علیه السلام به گرگان ( جرجان ) امده اند
شهر تاریخی گرگان (جرجان)، با سابقه‌ی شش هزار ساله، به جهت ویژگی جغرافیایی خاصّ خود، که در دامنه‌ی شمالی رشته کوههای البرز شرقی واقع شده، پس از ظهور اسلام، همواره مأمن و پناهگاه سادات و فرزندان امامان معصوم علیهم السلام و پیروانشان بوده است.
جرجان، که از قدیم «استرآباد» هم نامیده می‌شده همراه با استان های گیلان و طبرستان قدیم (در حاشیه دریای خزر)، به لحاظ دارا بودن موقعیّت سوق الجیشی و این که در پشت کوههای البرز واقع شده (و به منطقه‌ی ورای جَبل مشهور بوده)، دسترسی به آن را بسیار دشوار می‌کرده است. بدین جهت، مانع بزرگی برای دسترسی بنی امیه و بنی عباس به شیعیان و مبارزانی بوده است، که این مناطق را برای محفوظ ماندن از حاکمان ستمگر و نیز، برای ترویج اسلام و مذهب تشیّع انتخاب می نمودند.
در عصر امام عسکری (ع)، با اینکه آن حضرت در شهر سامرّا (مرکز حکومت خلفای غاصب عباسی)، در یک منطقه نظامی، کاملاً تحت نظر بوده‌اند، اما با رعایت جوانب امنیتی و به شکل‌های مختلف و گاهی از طریق معجزه و قدرت غیبی، در ترویج و گسترش فرهنگ اسلام و قرآن و حفظ اعتقادات شیعیانشان در خطّه‌ی جرجان، سعی و توجّه ویژه‌ای مبذول داشته‌اند.
امام عسکری (ع) با وجود فشارها و مراقبت‌های بی وقفه‌ی حکومت عباسی، یک سلسله فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی و علمی در جهت حفظ اسلام و مبارزه با افکار باطل انجام می‌دادند، که از جمله‌ی آنها ایجاد شبکه‌ی ارتباطی با مناطق مختلف و شهرهای متعددی بود، که شیعیان در آن مناطق گسترش و تمرکز یافته بودند. گستردگی و پراکندگی مراکز تجمع شیعیان، وجود سازمان ارتباطی منظمی را ایجاب می‌کرد، تا پیوند شیعیان با امامشان را برقرار سازد.
شهرها و مراکزی مانند: کوفه، بغداد، نیشابور، قم، آبه (آوه)، مدائن، خراسان، یمن، ری، آذربایجان، سامرّا، بصره و جرجان، از پایگاه‌های شیعیان بودند. در میان این مناطق بنا به دلائلی، شهرهای: سامرا، کوفه، بغداد، قم، نیشابور و جرجان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بودند.
از این رو، جرجان همواره مرکز و مأوای شیعیان و پیروان اهل بیت (ع) به شمار می‌آمده است و علّتِ سفر مقدّس آن امام عزیز به این شهر را باید در این راستا مورد ریشه یابی و تحلیل قرار داد.
نشانه‌هایی در دست است که امام عسکری (ع) گاهی از طریق وکلایی که داشتند و گاهی هم خودشان، به طور مستقیم و از طریق اعجاز الهی، با پیروانشان ارتباط برقرار می‌کرده‌اند. در بین نقاطی که نام برده شد، یکی از این مناطق که به طور خاصّ، امام حسن عسکری علیه السلام خودشان شخصاً و به طور حضوری با شیعیانشان تماس برقرار کردند شهر جرجان بوده است.
چنانکه از منابع تاریخی بر می‌آید، امام یازدهم حضرت عسکری (ع) نظر و عنایت شایانی به مردم جرجان نشان می‌داده‌اند و مردم این شهر هم، ارتباط گسترده و خاصّی با آن امام همام داشته‌اند و این ارتباط و دلبستگیِ طرفینی، به طور مستمرّ و متقابل، برقرار بوده است. این سعادت، برای هیچ شهر و دیار دیگری ممکن نشده و مخصوص مردم این دیار است. به طوری که بدون هیچ گزافه گویی، می‌توان این شهر را «شهر امام حسن عسکری» نامید.
شاهد دیگر وابستگی و ارتباط وثیق و مخصوص بین امام و مردم گرگان این است که: در همین دوران، آن امام بزرگوار برای دو تن از شاگردان و یاران شایسته‌ی خود، که اهل جرجان بودند، به نامهای: «یوسف بن محمد بن زیاد» و «علی بن محمد بن سیّار»، حقایقی از قرآن را بیان می‌فرمایند، که بعداً این فرمایشات، توسط فردی دیگر به نام: «محمد بن قاسم استرابادی خطیب» (معروف به مفسّر جرجانی که او هم اهل جرجان بوده)، به صورت کتابی به نام: «تفسیر امام حسن عسکری (ع)» تدوین می‌شود و به یادگار باقی می‌ماند، که این هم افتخار بزرگ دیگری است که نصیب مردم جرجان می‌باشد.
این داستان هم به طور مستقلّ، نشانه‌ی روشن دیگری است، مبنی بر تماس و ارتباط خوب مردم این دیار ولایتمدار، با امام زمان خودشان؛ نیز دلیل آشکاری است بر شناخت مخصوصی که امام عسکری (ع) از مردم گرگان و اوضاع آنان داشتند و بدین‌وسیله آنها را هدایت و رهبری می نمودند.
اعتبار سند قدمگاه امام حسن عسکری علیه السلام
اعتبار سند قدمگاه امام حسن عسکری علیه السّلام مسلّم و قطعی است و صحّت حضور و تشریف فرمایی آن امام پاک و معصوم، به شهر گرگان به دلایل عدیده‌ای ثابت می‌شود. در ذیل به چند مورد اشاره می‌کنیم.
نخست) باید دانست که یک منبع و سند اصلی این واقعه که فعلاَ در دست داریم، یکی از کتاب‌های مهم و معتبر حدیثی و تاریخی است، به نام «الخرائج و الجرائح»، که نویسنده‌ی آن قطب الدین راوندی می‌باشد، او در سال ۵۷۳ هجری قمری از دنیا رفته است.
یعنی: اگر به فرض، این کتاب در آخر عمر نویسنده هم نوشته شده باشد، تا امروز (سال ۱۴۴۳ ه ق) مدّت ۸۷۰ سال از تاریخ نقل این واقعه و سند این قدمگاه مقدّس گذشته است، که این خود اهمیت سابقه‌ی تاریخی و قدمت زیاد آن را می‌رساند. این در حالی است که بسیاری از آثار تاریخی و میراث فرهنگی شهر و کشور ما که به آن افتخار می‌کنیم، یا از دوره‌ی قاجاریه است با قدمت ۱۵۰ ساله، یا به صفویه می‌رسد با پیشینه‌ی حدوداً ۴۰۰ ساله. بگذریم که بسیاری از آثار و بناهای تاریخی در دنیا وجود دارد که هیچ تاریخ مشخصی ندارد!
دوم) شخص قطب راوندی نویسنده‌ی کتاب «الخرائج و الجرائح» خود، یکی از ستارگان فروزان آسمان فقاهت و دیانت و از چهره‌های سرشناس شیعه است. او شاگرد ممتاز ابو علی فضل بن حسن طبرسی، صاحب تفسیر عظیم «مجمع البیان» بود. نیز، محمد ابن شهر آشوب مازندرانی، فقیه، محدّث و مفسر معروف، شاگرد او بوده است.
مرحوم آیت الله العظمی خویی از قول شیخ منتجب الدین (صاحب کتاب الفهرست)، قطب الدین راوندی را اینگونه وصف می کند:
«قال الشیخ منتجب الدین فی فهرسته: الشیخ الإمام قطب الدین، أبو الحسین سعد بن هبه الله بن الحسن الراوندی فقیه، عین، صالح، ثقه، له تصانیف …» (معجم رجالالحدیث، ج ۸، ص ۹۳).
دانشمند بزرگ شیعه، علّامه امینى درباره راوندى می‌گوید:
«راوندى یکى از پیشوایان علماى شیعه، برگزیده این طایفه و از اساتید بی‌نظیر فقه و حدیث و از نوابغ علم و ادب است. هیچ گونه عیبى در اثار فراوانش و تیرگى در فضایل و تلاش‌ها و خدمات دینى و اعمال نیکو و کتب ارزنده اش وجود ندارد» (الغدیر: ج ۵، ص ۳۸۰).
محدث قمی، از دیگر دانشمندانى است که درباره قطب الدین چنین آورده است:
«عالمى است متبحر، فقیه، محدث، مفسر، محقق، راستگو، بزرگوار… و از بزرگترین محدثان شیعه مى‌باشد» (الکنی و الالقاب: شیخ عباس قمی: ج ۳، ص ۷۲).
نبوغ فکرى و فزونى تألیفات و عمق تحقیقات علمى راوندى موجب گردیده تا علماى اهل سنت نیز در مقابل او سر تعظیم فرود آورند. چنانکه «ابن حجر عسقلانی» درباره راوندى نوشته است:
«او در جمیع علوم فاضل است و در هر نوعى از علوم صاحب تصنیفات بى شمار بوده است» (لسان المیزان: ابن حجر، ج ۳، ص ۴۸).
هر فقیه و محدث و عالم رجال شناسی که پس از قطب الدین راوندی زیسته، به وثاقت او اعتراف نموده و در برابر عظمت مقامش تواضع کرده است.
در سال ۵۷۳ قمری در شهر قم درگذشت. اکنون آرامگاه وی در صحن بزرگ حرم حضرت معصومه قرار دارد. وقتی که صحن مطهر را تعمیر می‌کردند (در زمان مشروطیت)، روزنه‌ای به قبر قطب راوندی باز شد. جسد او را پس از گذشت قرن‌ها، سالم و تازه دیدند.
آثار قطب‌الدین راوندی بالغ بر شصت جلد است و کتاب « الخرائج و الجرائح» یکی از مهم‌ترین آثار این عالم فرزانه است، که ماجرای ورود امام حسن عسکری علیه السلام به شهر گرگان در آن درج شده است.
و در نهایت کتاب نگین گرگان اثر دکتر ابراهیم حنیف‌نیا کتابی باهمین موضوع (ورود پر افتخار امام یازدهم حضرت امام حسن عسکری (ع) به شهر گرگان ) که میتوانید در سایت سامرای من ببینید